İran Urmiya gölünün bərpası üçün yeni addımlar atır

İranın Qərbi Azərbaycan əyalətində yerləşən və regionun ekoloji baxımdan ən mühüm su hövzələrindən biri sayılan Urmiya gölünün bərpası istiqamətində daha bir mühüm addım atılıb. Urmiya gölünün xilas edilməsi üzrə Milli İşçi Qrupunun son iclasında gölün gələcəyi üçün strateji əhəmiyyət daşıyan 27 qərar qəbul edilib. Bu barədə məlumatı “Mehr” agentliyinə istinadən “Report” yayıb. Məlumata görə, qərarlar gölün ekoloji bərpasını, ona tökülən suyun həcminin artırılmasını, ətraf mühitin mühafizəsini və mövcud su resurslarından daha səmərəli istifadənin təmin olunmasını nəzərdə tutur. İşçi qrupunun katibi Reza Rəhmani çıxışı zamanı bildirib ki, Urmiya gölü hər kəs üçün həyati əhəmiyyətə malikdir və bu səbəbdən də onun dirçəldilməsi hökumətin əsas prioritetlərindən biri olmalıdır.

Urmiya gölünün quruması uzun illərdir ki, regionun ən ciddi ekoloji problemlərindən biri olaraq gündəmdədir. Vaxtilə Yaxın Şərqin ən böyük duzlu gölü olan Urmiya gölü, son illərdə su səviyyəsinin kəskin şəkildə azalması ilə gündəmə gəlib. Gölün səth sahəsi əvvəlki dövrlərlə müqayisədə təxminən 90 faiz azalıb, duzluluq səviyyəsi isə ekosistem üçün təhlükəli həddə çatıb. Mütəxəssislərin fikrincə, gölün bu vəziyyətə düşməsində əsas səbəblərdən biri su ehtiyatlarından plansız və qeyri-effektiv istifadənin geniş vüsət almasıdır. Əsasən kənd təsərrüfatında, xüsusilə də suvarma məqsədilə gölə tökülməli olan çay və suların kütləvi şəkildə istifadə edilməsi gölün qidalanma imkanlarını minimuma endirib.

Qərbi Azərbaycan əyalətinin başçısı Məhəmməd Əmin Rzazadə də bu məsələyə toxunaraq bildirib ki, əhalinin bağçılıq və əkinçilik fəaliyyətlərini Urmiya gölünün bərpası ilə paralel aparmaq çətindir. Onun sözlərinə görə, gölə ən çox narahatlıq keçirənlər məhz onun ətrafında yaşayan insanlardır, çünki gölün quruması birbaşa onların sağlamlığına, həyat səviyyəsinə və iqtisadi fəaliyyətinə təsir edir. Gölün quruması səbəbindən bölgədə toz fırtınaları, torpaq deqradasiyası, kənd təsərrüfatı məhsuldarlığının azalması və hətta məcburi köçkünlük kimi sosial-ekoloji nəticələr ortaya çıxmaqdadır.

Suvarma üçün nəzərdə tutulan suyun çox hissəsinin Urmiya gölünə tökülən çaylardan yönləndirilməsi, gölün səviyyəsinin enməsinə səbəb olan əsas amillərdən biri kimi göstərilir. Bu baxımdan, hökumət səviyyəsində qəbul edilən 27 qərar arasında suvarma sistemlərinin təkmilləşdirilməsi, su itkilərinin azaldılması, kənd təsərrüfatında suya qənaətli texnologiyaların tətbiqi və alternativ su mənbələrinin yaradılması kimi addımlar yer alır. Bu tədbirlərin məqsədi gölə çatan su miqdarını artırmaqla onun ekosistemini bərpa etmək və uzunmüddətli davamlılığını təmin etməkdir.

Qeyd etmək lazımdır ki, Urmiya gölünün bərpası sadəcə ətraf ərazilərdə yaşayan insanların rifahı ilə bağlı deyil, eyni zamanda regional və qlobal miqyasda ətraf mühitin mühafizəsinə töhfə vermək baxımından da strateji əhəmiyyətə malikdir. Gölün duzluluq səviyyəsinin artması və səthinin kiçilməsi nəticəsində yaranan duz və toz fırtınaları təkcə İran deyil, həm də qonşu ölkələr üçün ekoloji risk daşıyır. Buna görə də gölün xilası üçün atılan hər bir addım regionda ekoloji tarazlığın qorunması baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

Bununla belə, bəzi mütəxəssislər və ictimai fəallar bildirirlər ki, mövcud tədbirlər hələ də yetərli deyil və gölün tam bərpası üçün daha radikal, struktur islahatlarına ehtiyac var. Onların fikrincə, su ehtiyatlarından istifadə ilə bağlı milli strategiyanın təkmilləşdirilməsi, qeyri-leqal suvarma sistemlərinin ləğvi, yeraltı su mənbələrinin istifadəsinin sərtləşdirilməsi və yeni su anbarlarının tikintisi kimi tədbirlər də gündəmdə olmalıdır.

Urmiya gölünün taleyi artıq sadəcə bir ekoloji problem deyil, həm də sosial, iqtisadi və siyasi məsələ kimi müzakirə edilir. Reza Rəhmaninin vurğuladığı kimi, gölün quruması bəzi dairələr tərəfindən hökumətə qarşı təzyiq vasitəsinə çevrilməməli, əksinə, bu mövzu bütün cəmiyyətin birgə səyləri ilə həll olunmalı məsələ kimi qiymətləndirilməlidir. Çünki bu, təkcə İranın yox, bütün regionun gələcəyi ilə birbaşa bağlıdır. Mövcud qərarların icrası və davamlı monitorinqi isə bu prosesin uğurla nəticələnməsində əsas faktor olacaq.

AzNews.az