Azərbaycanda karbamid istehsalı artıb

Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanda 485,3 min ton karbamid istehsal edilib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,6 faiz artım deməkdir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, oktyabrın 1-nə 68,2 min ton hazır məhsul qalığı mövcuddur. Karbamid istehsalı Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının ərazisində yerləşən SOCAR Karbamid zavodunda həyata keçirilir. 2019-cu ildə istifadəyə verilmiş müəssisə ildə 435 milyon kubmetr təbii qazdan xammal kimi istifadə etməklə 650-660 min ton gübrə istehsal etmək gücünə malikdir və bu məhsulun təxminən 70 faizi ixrac üçün nəzərdə tutulur.

Karbamid istehsalında baş verən artım təkcə sənaye göstəricilərinin deyil, həm də aqrar sektorun dayanıqlı inkişafı istiqamətində mühüm nəticədir. Azərbaycanın kənd təsərrüfatı istehsalının məhsuldarlığı gübrə təminatından birbaşa asılı olduğundan, daxili istehsalın artması idxal asılılığını azaldır və fermerlər üçün daha sabit təchizat mühiti yaradır. Qlobal gübrə bazarında qiymət dalğalanmaları, xüsusilə də 2022-ci ildən sonra enerji bazarındakı qeyri-sabitlik fonunda bir çox ölkələri strateji xammal təminatını yenidən düşünməyə vadar edib. Azərbaycanın karbamid istehsalını artırması bu mənada həm iqtisadi sabitliyə, həm də ixrac potensialına xidmət edən kompleks addım kimi dəyərləndirilə bilər.

Dünya üzrə karbamid bazarına baxıldıqda, Asiya və Yaxın Şərq ölkələri bu məhsulun əsas istehsalçıları sayılır. Çin, Hindistan, Səudiyyə Ərəbistanı və Qətər kimi ölkələr həm daxili tələbat, həm də ixrac yönümlü strategiyalarla bazarda üstün mövqe tutur. Azərbaycanın illik istehsal gücü bu nəhəng bazarlarla müqayisədə daha kiçik olsa da, regional miqyasda mühüm əhəmiyyət daşıyır. Xüsusilə Gürcüstan, Türkiyə və Şərqi Avropa ölkələrinə ixrac istiqamətində SOCAR Karbamid zavodunun fəaliyyəti enerji resurslarının sənaye dəyərinə çevrilməsi baxımından diqqətəlayiqdir. Bu, həm də qeyri-neft ixracının artım dinamikasında mühüm komponent kimi çıxış edir.

Karbamid həm kənd təsərrüfatı, həm də kimya sənayesində geniş tətbiqə malik məhsuldur. Qlobal miqyasda onun tələbi illik 180 milyon ton səviyyəsində qiymətləndirilir. Azərbaycanın istehsal potensialının artımı, beynəlxalq bazarda sabit mövqenin qorunmasına imkan verir. Bununla yanaşı, daxili bazarda məhsulun keyfiyyətinə nəzarətin gücləndirilməsi və logistik zəncirin səmərəli təşkili strateji əhəmiyyət kəsb edir. SOCAR Karbamid zavodunun fəaliyyət prinsipi xammal kimi təbii qazın effektiv istifadəsinə əsaslanır və bu, ölkənin enerji resurslarını əlavə dəyərli məhsula çevirmə strategiyasının real təzahürüdür. Bu model uzunmüddətli dövrdə enerji sektorundan sənaye transformasiyasına keçidi stimullaşdırır.

Karbamid istehsalındakı artım, eyni zamanda, ixrac gəlirlərinə də müsbət təsir göstərir. 2023-cü ildə Azərbaycanın karbamid ixracı təxminən 150 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdi. Cari ildə istehsalın yüksəlməsi bu göstəricinin daha da artacağına əsas verir. Bununla belə, qlobal bazarda qiymətlərin dəyişkənliyi, xüsusilə Avropa və Asiya bazarlarında tələbin mövsümi azalması kimi faktorlar ixracın gəlirliliyinə təsir edə bilər. Buna görə də istehsal həcmlərinin artımı ilə yanaşı, satış istiqamətlərinin diversifikasiyası və yeni bazarlara çıxış imkanlarının genişləndirilməsi vacibdir.

Digər tərəfdən, karbamid istehsalında ekoloji səmərəliliyin qorunması məsələsi getdikcə aktuallaşır. Qlobal yaşıl keçid strategiyaları fonunda azot gübrələrinin istehsalında karbon emissiyalarının azaldılması istiqamətində yeni texnologiyalara tələbat artır. SOCAR Karbamid zavodu müasir texnoloji standartlara cavab verən istehsal sisteminə malik olsa da, gələcək mərhələdə beynəlxalq “yaşıl ammonyak” və “aşağı karbonlu gübrə” təşəbbüslərinə inteqrasiya Azərbaycanın bu sahədə rəqabət üstünlüyünü daha da gücləndirə bilər.

Karbamid istehsalının artımı Azərbaycanın sənaye siyasətinin strateji istiqamətlərindən biri olan resursların səmərəli istifadəsi və ixrac yönümlü istehsalın genişləndirilməsi xəttinə tam uyğun gəlir. Bu proses həm kənd təsərrüfatının dayanıqlığını artırır, həm də ölkənin sənaye sektorunda əlavə dəyər yaradan istehsal zəncirini möhkəmləndirir. İstehsalın yüksəliş tempi, ixrac bazarlarının genişlənməsi və texnoloji modernizasiya Azərbaycanın regional sənaye mərkəzi kimi mövqeyini daha da gücləndirə bilər.

Nuray,

Aznews.az