Buğda idxalındakı cüzi artım qlobal ərzaq bazarları fonunda nəyi göstərir? - ŞƏRH

2025-ci ilin yanvar-noyabr aylarında Azərbaycana 1,13 milyon ton buğda idxal edilməsi ölkənin ərzaq balansında bu məhsulun strateji mövqeyini bir daha ön plana çıxarır. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatlarına əsasən, idxalın dəyəri 244,6 milyon ABŞ dolları təşkil edib və bu göstəricilər ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə həm həcm, həm də dəyər baxımından cüzi artım nümayiş etdirib. Buğda idxalına çəkilən xərclərin ümumi idxalın 1,15 faizini təşkil etməsi isə bu məhsulun makroiqtisadi çəkisinin nisbətən sabit qaldığını göstərir.

Son illər dünya buğda bazarı iqlim dəyişiklikləri, geosiyasi gərginliklər və logistika zəncirlərindəki dəyişikliklər fonunda qeyri sabitlik mərhələsindən keçir. FAO-nun 2024 və 2025-ci illər üzrə hesabatlarında qeyd olunur ki, əsas buğda ixracatçıları olan ölkələrdə məhsuldarlıq iqlim faktorlarından ciddi şəkildə asılıdır və bu, idxalçı ölkələrin ehtiyat strategiyalarını daha ehtiyatlı qurmasına səbəb olur. Azərbaycan kimi buğda üzrə özünütəminetmə səviyyəsi tam olmayan ölkələr üçün idxal həcmlərinin qorunması ərzaq təhlükəsizliyi baxımından rasional addım kimi qiymətləndirilir.

İdxal həcminin 1,3 faiz artması kəskin dəyişiklik olmasa da, daxili istehlakın sabitliyini təmin etmək məqsədini əks etdirir. Azərbaycanın illik buğda tələbatı əsasən əhalinin artım tempi, un və çörək istehsalı ilə formalaşır. Statistik göstəricilər göstərir ki, daxili istehsal mövsümi və iqlim amillərinə görə dalğalanmaya açıqdır. Bu şəraitdə idxal, xüsusilə strateji ehtiyatların formalaşdırılması üçün tamamlayıcı mexanizm rolunu oynayır. Bir çox ölkələrin təcrübəsində də buğda üzrə idxalın az miqdarda artırılması qiymət sabitliyinin qorunmasına xidmət edir.

Dəyər ifadəsində artımın həcmlə müqayisədə daha məhdud olması beynəlxalq bazarlarda buğda qiymətlərinin nisbətən stabilləşdiyini göstərir. 2023-cü ildə müşahidə olunan kəskin qiymət sıçrayışları 2024-cü ildən etibarən yumşalma mərhələsinə keçib. Qara dəniz regionunda təklifin bərpası və logistika marşrutlarının adaptasiyası bu prosesə təsir edən əsas amillərdən olub. Azərbaycanın idxal dəyərinin 1,5 faiz artması bu qlobal tendensiya ilə uzlaşır və qiymət risklərinin nəzarətdə saxlanıldığını göstərir.

Buğda idxalının ümumi idxalda cəmi 1,15 faiz paya malik olması ölkənin ticarət balansı üçün əlavə təzyiq yaratmır. Əksinə, ərzaq təhlükəsizliyi baxımından bu xərclər sabit və proqnozlaşdırıla bilən kateqoriya kimi çıxış edir. Bir sıra beynəlxalq araşdırmalarda qeyd olunur ki, ərzaq məhsulları üzrə idxalın ümumi idxalda 5 faizdən aşağı olması riskli səviyyə hesab edilmir. Bu baxımdan Azərbaycanın mövcud göstəriciləri makroiqtisadi sabitliklə uyğun gəlir.

Eyni zamanda, bu dinamika daxili kənd təsərrüfatı siyasəti ilə paralel qiymətləndirilməlidir. Qlobal təcrübədə buğda idxalından tam imtina edən ölkələr nadirdir. Əsas məqsəd idxal və daxili istehsal arasında balansın qorunmasıdır. Azərbaycanda aparılan aqrar islahatlar, subsidiyalar və məhsuldarlığın artırılmasına yönələn proqramlar idxaldan asılılığın uzunmüddətli perspektivdə azaldılmasına xidmət edir. Lakin qısa və orta müddətdə idxalın müəyyən səviyyədə saxlanılması ərzaq bazarında kəskin dalğalanmaların qarşısını alır.

Nəticə etibarilə, 2025-ci ilin yanvar noyabr aylarında buğda idxalında qeydə alınan cüzi artım struktur risk deyil, daha çox qlobal bazar şəraitinə uyğunlaşma və daxili istehlakın təminatı baxımından balanslaşdırılmış yanaşma kimi dəyərləndirilə bilər. Qlobal ərzaq bazarlarında qeyri sabitlik davam etdiyi müddətdə buğda idxalının sabit səviyyədə saxlanılması Azərbaycanın ərzaq təhlükəsizliyi strategiyasının praktik tərkib hissəsi olaraq qalır.

Aznews.az