Azərbaycanda balıq ovuna moratoriumun başa çatır - ŞƏRH

Sentyabrın 1-dən etibarən Azərbaycanda balıq və digər su bioresurslarının sənaye məqsədli ovu üçün tətbiq edilən mövsümi moratorium başa çatır. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin məlumatına görə, Nazirlər Kabinetinin təsdiqlədiyi qaydalara əsasən, bu qərar Kür çayı, Sarısu gölü, Mingəçevir, Şəmkir, Araz və Yenikənd su anbarlarını əhatə edir. Moratorium əsasən balıqların kürüləmə dövründə populyasiya balansını qorumağa, ehtiyatların azalmasının qarşısını almağa və su bioresurslarının davamlı idarə edilməsinə yönəlib. Qanunsuz ov hallarına qarşı nəzarət tədbirləri isə Balıqçılıq və Akvakulura Mərkəzi və Su Nəqliyyatında Polis İdarəsi tərəfindən gücləndirilmiş nəzarət mexanizmləri vasitəsilə davam etdirilir. Bu çərçivədə müvafiq lisenziya və balıqovlama biletləri olmadan fəaliyyət göstərən şəxslər inzibati və cinayət məsuliyyəti daşıyırlar.

Mövsümi moratoriumun əsas məqsədi ekoloji tarazlığı qorumaqdır. Xüsusən Kür və Araz çay hövzələrində su bioresurslarının azalması son illərdə müşahidə olunan mühüm ekoloji çağırışlardan biridir. Azərbaycan Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin ötən ilki hesabatına görə, bəzi su hövzələrində balıq populyasiyasının həcmi əvvəlki dövrlərlə müqayisədə 30 faizədək azalıb. Bunun başlıca səbəbləri arasında antropogen təsirlər, sənaye çirklənməsi, iqlim dəyişikliyi nəticəsində su səviyyəsinin dəyişməsi və qanunsuz balıq ovlanması ön plana çıxır. Belə şəraitdə moratorium yalnız qısamüddətli ekoloji mühafizə tədbiri deyil, həm də uzunmüddətli ehtiyat idarəçiliyinin mühüm aləti kimi qiymətləndirilir. Lakin ekoloji yanaşma ilə iqtisadi maraqların uzlaşdırılması çətinlikləri hələ də qalmaqdadır.

Azərbaycanda balıqçılıq sənayesi kənd təsərrüfatı sektorunun mühüm seqmentlərindən biridir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, 2023-cü ildə ölkədə 1,8 min tondan çox sənaye balıqçılığı məhsulu istehsal olunub. Bu sahə həm daxili bazarın təminatında, həm də ixrac potensialının genişlənməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Xəzər dənizi bölgəsi üzrə statistik məlumatlar göstərir ki, son on ildə bəzi qiymətli balıq növlərinin, xüsusilə nərə balığının populyasiyası ciddi şəkildə azalıb. Bu isə təkcə ekoloji deyil, həm də iqtisadi baxımdan risk yaradır. Çünki yüksək kommersiya dəyərinə malik balıq növlərinin azalması daxili bazarda təklifin məhdudlaşmasına, qiymətlərin yüksəlməsinə və ixrac imkanlarının zəifləməsinə gətirib çıxarır.

Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, davamlı balıqçılıq siyasəti yalnız qadağalarla deyil, innovativ idarəetmə mexanizmləri ilə möhkəmlənir. Məsələn, Norveç və İslandiya kimi ölkələrdə kvota sistemi tətbiq edilir və su bioresurslarının istifadəsi real-time monitorinq texnologiyaları ilə izlənilir. Eyni zamanda, akvakultura, yəni süni balıq yetişdirmə sahəsi sürətlə inkişaf etdirilir ki, bu da həm ehtiyatların bərpasına, həm də sənaye tələbatının qarşılanmasına imkan verir. Azərbaycanda isə son illərdə akvakultura təsərrüfatlarının təşkili və genişləndirilməsi istiqamətində müəyyən addımlar atılsa da, mövcud potensial tam reallaşdırılmayıb. Dünya Bankının 2024-cü il hesabatında qeyd olunur ki, Xəzər hövzəsi ölkələrində akvakultura sahəsinin inkişafı balıqçılıq sənayesində 25-30 faiz əlavə dəyər yaratmaq potensialına malikdir.

Qanunsuz balıq ovlanması isə hələ də həllini tam tapmamış əsas problemlərdən biridir. Ekoloji nəzarət tədbirləri gücləndirilsə də, su hövzələrində yüksək kommersiya dəyərinə malik balıq növlərinə olan tələbat, qeyri-leqal ovçuluğun davam etməsinə şərait yaradır. Bu, həm ekosistemi, həm də dövlətin maliyyə resurslarını zərbə altında saxlayır. İnzibati tədbirlərin yanaşı maarifləndirici proqramların tətbiqi, licenziya mexanizmlərinin daha şəffaflaşdırılması və ekoloji nəzarət sistemlərinin rəqəmsallaşdırılması burada vacib həll yolları kimi önə çıxır.

Nəticə etibarilə, Azərbaycanda sentyabrın 1-dən balıq ovunun bərpası yalnız iqtisadi fəaliyyətin canlanması deyil, həm də su bioresurslarının davamlı istifadəsi baxımından strateji mərhələdir. Dövlət qurumları tərəfindən tətbiq edilən mövsümi moratorium ekoloji sabitlik üçün zəruri alət olsa da, uzunmüddətli uğur yalnız kompleks yanaşma ilə mümkündür. Balıqçılıq sənayesinin inkişafı, təbii ehtiyatların mühafizəsi, innovativ texnologiyaların tətbiqi və beynəlxalq standartlara uyğun idarəetmə modellərinin inteqrasiyası bu prosesin əsas istiqamətlərini təşkil etməlidir. Sürətlə dəyişən ekoloji və iqtisadi reallıqlar fonunda balanslı və davamlı siyasətin qurulması Azərbaycanın həm daxili bazarını, həm də ixrac potensialını qorumaq baxımından həlledici əhəmiyyət kəsb edir.

Nuray,

Aznews.az