Bank sektorunda risklərə qarşı qabaqlayıcı addım: hedc mexanizmi istifadəyə verilir

Azərbaycan Mərkəzi Bankı (AMB) tərəfindən maliyyə sektorunun risklərdən müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə tətbiq ediləcək yeni hedc mexanizmi bütün banklar və bank olmayan kredit təşkilatları (BOKT) üçün əlçatan olacaq. Bu barədə AMB-nin sədri Taleh Kazımov qurumun faiz dəhlizinin parametrləri ilə bağlı qərarına həsr olunmuş mətbuat konfransında məlumat verib. O bildirib ki, bu alətin tətbiqi zamanı əsasən kapitala və yaxud maliyyələşdirilən sahə üzrə kredit portfelinə baxılacaq. Hedc olunan vəsaitin bankın məcmu kapitalının 5 %-i və ya kredit portfelinin 20 %-i qədər müəyyənləşdirilməsi planlaşdırılır. Kazımov əlavə edib ki, bu mexanizmin tətbiqi nəticəsində bankların bazar şəraitindən asılı olaraq ümumi xərcləri təxminən 3-4 % civarında olacaq və burada yüksək kredit riskləri müşahidə olunmayacaq.

Hedc mexanizmi nədir?

Hedcinq (hedging) maliyyə bazarlarında risklərin idarə olunması məqsədilə istifadə olunan mühüm maliyyə alətlərindən biridir. Bu mexanizm vasitəsilə investorlar və maliyyə institutları valyuta məzənnəsi dəyişkənliyi, faiz dərəcələri, əmtəə qiymətləri və digər bazar risklərindən qoruna bilirlər. Hedc alətləri əsasən fyuçers, opsion, svop və digər törəmə maliyyə alətləri formasında olur. Praktikada bu, belə işləyir: bir bank müəyyən dövrdə faiz dərəcələrində ciddi dəyişiklik gözləyirsə və bu, onun kredit portfelinə mənfi təsir edə bilərsə, hedc mexanizmi ilə bu riski əvvəlcədən müəyyən edilmiş şərtlərlə balanslaşdırmağa çalışır. Bu mexanizm riskin tam aradan qaldırılması deyil, onun idarəolunan səviyyəyə endirilməsidir.

AMB-nin tətbiq etdiyi hedc aləti hansı üstünlükləri gətirəcək?

Azərbaycan Mərkəzi Bankının təqdim etdiyi hedc mexanizmi ölkənin bank sektoruna və ümumi maliyyə sabitliyinə bir sıra üstünlüklər qazandıracaq. Əvvəla, bu mexanizm bankların kapital strukturlarında balans yaratmağa kömək edəcək. Kapitala və ya kredit portfelinə nisbətən müəyyən olunan hedc limiti, bankların risk ekspozisiyasını nəzarətdə saxlamağa və gözlənilməz bazar dəyişikliklərinə qarşı daha dayanıqlı olmağa imkan verəcək.

İkincisi, yeni alət bankların maliyyə resurslarından daha çevik istifadə etməsini təmin edəcək. Banklar risklərə qarşı öncədən tədbir görməklə, kredit vermə fəaliyyətlərini genişləndirə və makroiqtisadi aktivliyi stimullaşdıra biləcək. Bununla yanaşı, hedc aləti vasitəsilə bazar iştirakçıları inflyasiya, valyuta məzənnəsi və digər makroiqtisadi risklərə qarşı daha sabit maliyyə planlaması apara bilərlər. Nəticə etibarilə, bu addım təkcə bankların deyil, eləcə də biznes mühitinin etibarlılığını artıracaq.

Üçüncüsü, bu mexanizmin tətbiqi banklar üçün müəyyən əlavə xərclər yaratsa da (təxminən 3-4 % civarında), bu xərclər potensial zərərlərlə müqayisədə olduqca aşağıdır. Yəni banklar bu vasitə ilə çox böyük maliyyə risklərindən qorunmuş olacaq və bunun qarşılığında kiçik əlavə xərclərə razılaşmış olurlar. Bu isə maliyyə sektorunda daha təhlükəsiz və uzunmüddətli qərarların verilməsini təşviq edir.

Bu addım iqtisadiyyat üçün nə deməkdir?

Yeni hedc mexanizminin tətbiqi Azərbaycan iqtisadiyyatında risklərin proaktiv şəkildə idarə olunmasına yönəlmiş bir islahat kimi qiymətləndirilə bilər. Bu, xüsusilə qeyri-neft sektorunun maliyyələşdirilməsi, kredit institutlarının sağlamlaşdırılması və ümumilikdə maliyyə sabitliyinin təmin olunması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Eyni zamanda, bu addım Azərbaycan Mərkəzi Bankının makroiqtisadi idarəetmədə qabaqlayıcı siyasət yürütmək niyyətinin göstəricisidir. Riskləri öncədən müəyyən edib maliyyə alətləri vasitəsilə tənzimləmək, beynəlxalq təcrübədə geniş istifadə olunan yanaşmadır və Azərbaycan da bu istiqamətdə irəliləməyə qərarlıdır.

Mərkəzi Bank tərəfindən təqdim olunan hedc aləti, bankların və BOKT-ların öz portfellərini bazar dəyişkənliyinə qarşı qorumaq üçün mühüm vasitə olacaq. Bu alət sayəsində maliyyə sabitliyi möhkəmlənəcək, kredit institutlarının idarəetmə bacarıqları güclənəcək və ölkənin ümumi iqtisadi təhlükəsizliyi daha dayanıqlı olacaq. Azərbaycan üçün bu mexanizmin uğurlu tətbiqi, həm də beynəlxalq reytinqlərdə maliyyə sektorunun mövqeyini yaxşılaşdırmaq baxımından əlavə üstünlük yarada bilər.

AzNews.az