Azad edilən ərazilərdə fitosanitar təhlükəsizlik gücləndirilir

Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) ölkənin işğaldan azad edilmiş ərazilərində kənd təsərrüfatının bərpası və davamlı inkişafı istiqamətində mühüm addımlar atmaqdadır. Agentliyin əməkdaşları tərəfindən Şuşa, Ağdam, Laçın, Füzuli, Xankəndi, Xocalı, Ağdərə, Xocavənd, Qubadlı, Zəngilan, Cəbrayıl və Tərtər rayonlarında həyata keçirilən fitosanitar monitorinqlər bunun bariz nümunəsidir. Bu ərazilərdə aparılan monitorinqlər çərçivəsində müxtəlif bitkilərdən 38 nümunə götürülüb və laboratoriya müayinəsinə cəlb olunub. Eyni zamanda, zərərverici orqanizmlərin mövcudluğunu izləmək məqsədilə 30 ədəd feromon tələ quraşdırılıb ki, bu da müasir monitorinq sistemlərinin tətbiqi baxımından əhəmiyyətli addımdır.

Feromon tələlərin laborator analizləri nəticəsində Bərdə, Tərtər və Füzuli rayonlarında karantin tədbirləri tələb edən və kənd təsərrüfatına ciddi ziyan vura biləcək Şərq meyvəyeyəni aşkarlanıb. Bu zərərvericinin aşkarlandığı ərazilərdə dərhal fitosanitar tədbirlər görülüb və vəziyyət nəzarət altına alınıb. Bu tədbirlər yalnız konkret halların qarşısını almaq üçün deyil, həm də gələcəkdə genişmiqyaslı ziyanvericilərin yayılmasının önlənməsi üçün önləyici xarakter daşıyır.

İşğaldan azad olunmuş torpaqlarda aparılan bu cür monitorinqlər, əslində, genişmiqyaslı kənd təsərrüfatı strategiyasının tərkib hissəsidir. Bu torpaqlar təkcə siyasi və strateji baxımdan deyil, eyni zamanda iqtisadi və ekoloji baxımdan da böyük potensiala malikdir. Zəngin torpaq resursları, müxtəlif mikroiqlim qurşaqları və geniş su ehtiyatları ilə bu ərazilər ölkənin kənd təsərrüfatı sektorunda yeni nəfəs ola bilər. Lakin bu potensialdan tam istifadə etmək üçün yalnız əkin-biçin yox, həm də elmi əsaslara söykənən fitosanitar nəzarət və davamlı mühafizə tədbirləri vacibdir.

Zərərverici orqanizmlər, xüsusilə də karantin rejimi tələb edən növlər, yeni salınan təsərrüfatlarda məhsuldarlığa, keyfiyyətə və ixrac imkanlarına birbaşa təsir göstərir. Bu baxımdan, monitorinqlər və tələ sistemləri vasitəsilə davamlı müşahidə aparılması, yerli fermerlər üçün təlimlərin keçirilməsi və texniki dəstək proqramlarının tətbiqi zəruridir. Bitki mühafizəsi sahəsində müasir texnologiyaların – dronların, sensorların, süni intellekt əsaslı təhlil sistemlərinin tətbiqi həm sürətli aşkarlama, həm də dəqiq mübarizə tədbirlərinin görülməsi üçün əvəzolunmaz vasitələrdir.

Eyni zamanda, bu ərazilərdə ekoloji tarazlığın qorunması da kənd təsərrüfatı fəaliyyətləri ilə paralel aparılmalıdır. Dağlıq relyefə, müxtəlif torpaq növlərinə və iqlim şəraitinə malik olan bu bölgələrdə intensiv əkinçilik yox, davamlı və ağıllı kənd təsərrüfatı modelləri qurulmalıdır. Bu, yalnız məhsuldarlığın artırılmasına deyil, həm də uzunmüddətli torpaq məhsuldarlığının və biomüxtəlifliyin qorunmasına töhfə verəcək. Zərərli orqanizmlərin qarşısının alınması üçün bioloji mübarizə üsullarının tətbiqi, təbii düşmənlərin artırılması və pestisid istifadəsinin minimuma endirilməsi əsas prioritetlərdən olmalıdır.

İxrac yönümlü kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı məqsədilə bu ərazilərdə “zərərvericilərdən azad zona” statusunun alınması da xüsusi diqqət tələb edir. Belə zonaların yaradılması üçün təkcə fitosanitar tədbirlər deyil, həm də beynəlxalq sertifikatlaşdırma və izolyasiya tədbirləri icra olunmalıdır. Bu məqsədlə sərhəd-keçid məntəqələrində fitosanitar laboratoriyaların yaradılması, elektron izlenebilirlik sistemlərinin qurulması və xarici bazarlarla koordinasiyanın gücləndirilməsi əsas istiqamətlərdəndir.

Eyni zamanda, yerli əhalinin kənd təsərrüfatına cəlb olunması, onların maarifləndirilməsi və müasir aqrar biliklərlə təmin olunması bu prosesin davamlılığını və uğurunu təmin edəcək. Dövlətin dəstəyi ilə təşkil olunan təlimlər, təcrübə proqramları və subsidiya mexanizmləri gənc fermerlərin bu sahəyə marağını artırır. Bu isə bir tərəfdən kənd təsərrüfatının dayanıqlı inkişafına, digər tərəfdən isə azad edilmiş ərazilərdə sosial-iqtisadi dirçəlişə yol açır.

Nəticə etibarilə, işğaldan azad olunmuş torpaqlarda aparılan fitosanitar monitorinqlər yalnız zərərvericilərin qarşısının alınması deyil, həm də genişmiqyaslı kənd təsərrüfatı inkişafının təhlükəsiz və davamlı əsaslarla qurulmasına yönəlmiş strateji addımdır. Bu istiqamətdə atılacaq hər bir əlavə addım – texnologiya, maarifləndirmə, beynəlxalq əməkdaşlıq və elmi əsaslı planlaşdırma – həmin ərazilərin potensialının tam reallaşdırılmasına xidmət edəcək. Azərbaycanın kənd təsərrüfatında yeni bir mərhələyə keçidi məhz bu strateji yanaşmalarla mümkün olacaq.

Pərvanə,

AzNews.az