10 yeni günəş və külək stansiyası dayanıqlı artımın təməlini qoyur - ŞƏRH

Azərbaycanda növbəti iki il ərzində 10 günəş və külək elektrik stansiyasının istismara verilməsi planı ölkənin enerji sektorunda strateji dönüş nöqtəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Maliyyə Nazirliyinin Ortamüddətli Xərclər Çərçivəsində əksini tapan bu təşəbbüs bərpa olunan enerji mənbələrinin payının 2027-ci ildə 33,7 faizə, 2030-cu ildə 38 faizə, 2035-ci ildə isə 42,5 faizə yüksəldilməsini hədəfləyir. Layihələrin ümumi dəyəri 2,7 milyard ABŞ dolları olmaqla, onların əksəriyyəti beynəlxalq maliyyə institutlarının iştirakı ilə həyata keçirilir. Bu, Azərbaycanın enerji bazarında həm daxili sabitlik, həm də xarici etibarlılıq baxımından mühüm mərhələni ifadə edir.

Qlobal miqyasda enerji siyasətinin istiqaməti artıq uzun müddətdir ki, karbonsuzlaşma və enerji keçidi anlayışları ətrafında formalaşır. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) məlumatına görə, 2024-cü ildə dünyada bərpa olunan enerji mənbələrindən istehsal olunan elektrik enerjisinin payı 32 faizi keçib. Avropa İttifaqında bu göstərici artıq 40 faizə yaxınlaşır, Asiya və Yaxın Şərq regionları isə bu rəqəmi 2030-cu ilə qədər 35 faizə çatdırmağı planlaşdırır. Azərbaycanın 2030-cu il üçün 38 faiz hədəfi bu kontekstdə həm regional, həm də inkişaf mərhələsinə görə kifayət qədər iddialı və real yanaşmadır. Bu strategiya həm də ölkənin enerji bazarını tək mənbədən asılılıq risklərindən qoruyur və neft-qaz gəlirlərinin iqtisadi strukturda tədricən diversifikasiyasına şərait yaradır.

Bərpa olunan enerji sahəsində aparılan bu genişmiqyaslı layihələrin həyata keçirilməsi iqtisadi baxımdan çoxşaxəli təsir yaradır. İlk növbədə, yerli istehsal və xidmət sahələrinin bu layihələrə inteqrasiyası yeni dəyər zənciri formalaşdırır. Həm mühəndislik, həm avadanlıq istehsalı, həm də logistika və texniki xidmət sahələrində yeni iş yerlərinin açılması gözlənilir. Dünya Bankının hesablamalarına əsasən, bərpa olunan enerji sahəsində hər bir 1 milyard dollarlıq sərmayə təxminən 10-12 min yeni birbaşa və dolayı məşğulluq imkanı yaradır. Bu baxımdan, Azərbaycanın planlaşdırdığı 2,7 milyard dollarlıq investisiya paketinin yerli əmək bazarında əhəmiyyətli təsir göstərəcəyi aydındır.

Ekoloji baxımdan yanaşdıqda, bu təşəbbüs ölkənin iqlim siyasətinə tam uyğunluq təşkil edir. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) ilə əməkdaşlıq çərçivəsində tətbiq etdiyi MRV (monitorinq, hesabatlılıq və yoxlama) sistemləri Azərbaycanın enerji keçidinin şəffaflığını və hesabatlılığını artırır. Bu, həm beynəlxalq tərəfdaşlar qarşısında etimadın güclənməsinə, həm də xarici investisiyaların cəlbi üçün əlverişli mühitin formalaşmasına xidmət edir. Qlobal təcrübə göstərir ki, iqlim məlumatlarının beynəlxalq standartlara uyğun izlənməsi ölkələrin “yaşıl maliyyə” bazarlarına çıxış imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirir.

Bütün bu proseslərin fonunda Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyi anlayışı da yeni məzmun qazanır. Əgər bir neçə il əvvəl enerji təhlükəsizliyi dedikdə əsasən neft-qaz təchizatı və ixrac infrastrukturu nəzərdə tutulurdusa, indi bu konsepsiya dayanıqlı enerji istehsalı və iqlim risklərinə adaptasiya kimi elementləri də əhatə edir. Günəş və külək enerjisinə əsaslanan stansiyaların işə salınması həm enerji təminatında sabitliyi artırır, həm də regionda strateji enerji tranziti baxımından ölkənin mövqeyini möhkəmləndirir. Xüsusilə Zəngilan, Cəbrayıl, Naxçıvan və Abşeron kimi ərazilərdə yeni stansiyaların yaradılması yalnız texnoloji yenilik deyil, həm də ərazi bərpası və iqtisadi canlanma baxımından vacib mərhələdir.

Bu dinamika eyni zamanda Azərbaycanın beynəlxalq enerji bazarında yeni statusunun formalaşmasına səbəb olur. Ölkə artıq yalnız neft ixracatçısı kimi deyil, həm də bərpa olunan enerji potensialını inkişaf etdirən regional enerji mərkəzi kimi tanınmağa başlayır. Enerji diplomatiyası bu mənada iki istiqamətdə genişlənir: həm Avropa bazarına yaşıl enerji ixracı imkanları, həm də Orta Asiya və Yaxın Şərq ölkələri ilə texnoloji əməkdaşlıq. Məsələn, son illərdə Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin enerji şirkətləri ilə imzalanmış sazişlər bu prosesin artıq praktiki mərhələyə keçdiyini sübut edir.

Ümumilikdə, Azərbaycanın qarşıdakı iki ildə həyata keçirməyi planlaşdırdığı 10 bərpa olunan enerji layihəsi yalnız texnoloji və ekoloji deyil, həm də sosial-iqtisadi transformasiyanın əsas sütunlarından birinə çevriləcək. Bu transformasiya nəticəsində ölkə iqtisadiyyatının enerji strukturunda daha çox rəqabət, şəffaflıq və dayanıqlılıq təmin olunacaq. Həm milli enerji strategiyasının reallaşması, həm də beynəlxalq öhdəliklərin icrası baxımından bu təşəbbüs Azərbaycanın uzunmüddətli inkişaf modelinə uyğun strateji addım kimi dəyərləndirilə bilər.

Nuray,

Aznews.az