Azərbaycanın Çexiya ilə enerji ticarətinin artan rolu - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanın Çexiyaya 1 milyon 307 min 899 ton xam neft ixrac etməsi ölkənin enerji ticarət coğrafiyasının diversifikasiyası baxımından diqqətəlayiq göstəricidir. Gömrük məlumatlarına görə, bu həcmdə məhsulun dəyəri 701 milyon ABŞ dollarından çox olub. Miqdar baxımından ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4,9 faiz artım qeydə alınsa da, dəyər göstəricisində 11,2 faizlik azalma baş verib. Bu isə dünya enerji bazarlarında qiymət dinamikasının və regional ticarət marşrutlarının dəyişkənliyinin bir daha təsdiqidir. Çexiyaya ixracın ümumi neft ixracında 7,69 faiz paya malik olması Azərbaycanın Mərkəzi Avropa bazarına çıxışını gücləndirdiyini göstərir.

Hazırda Avropa enerji bazarında Rusiya neftinin payının azalması fonunda Azərbaycan kimi etibarlı tərəfdaşların rolu artmaqdadır. Avropa İttifaqının enerji təhlükəsizliyi strategiyasında alternativ təchizatçılarla əməkdaşlıq prioritet istiqamət kimi saxlanılır. Xüsusilə Mərkəzi Avropa ölkələri - Çexiya, Slovakiya və Macarıstan - üçün Azərbaycan nefti həm təchizat sabitliyi, həm də diversifikasiya baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Çexiyanın illik neft istehlakı təxminən 7 milyon ton civarındadır və onun əhəmiyyətli hissəsi Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) kəməri vasitəsilə ixrac olunan Azərbaycan nefti ilə təmin olunur. Bu fakt Azərbaycanın enerji diplomatiyasının geoiqtisadi təsir dairəsinin Şərqdən Qərbə qədər uzandığını göstərir.

İxracın dəyərində azalma təkcə ixrac həcmlərinin deyil, qlobal neft qiymətlərinin də təsirini əks etdirir. 2025-ci ilin ilk 9 ayında Brent markalı neftin orta qiyməti 2024-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 8-10 faiz aşağı olub. Bununla yanaşı, Avropada sənaye tələbinin zəifləməsi və neft məhsullarının emalında texnoloji dəyişikliklər enerji xammalına olan tələbi nisbətən azaldıb. Buna baxmayaraq, Azərbaycanın ixrac həcminin artması ölkənin hasilat və logistik sabitliyini qoruyub saxladığını sübut edir. Bu, həm də Dövlət Neft Şirkətinin ixrac strategiyasının planlı və bazar risklərinə adaptiv olduğunu göstərir.

Ümumilikdə Azərbaycanın 2025-ci ilin 9 ayı ərzində 16,9 milyon ton həcmində və 8,9 milyard dollar dəyərində neft ixrac etməsi ölkənin xarici ticarət strukturunun hələ də enerji resurslarından asılı olduğunu təsdiqləyir. Neft ixracının ümumi ticarət dövriyyəsində payı 52 faizdən çoxdur və bu göstərici ölkənin valyuta gəlirlərində əsas mənbə kimi qalmaqdadır. Bununla belə, hökumətin son illərdə həyata keçirdiyi qeyri-neft ixracı təşviq siyasəti ticarət balansının daha sabit formalaşmasına şərait yaradır. Hesabat dövründə xarici ticarət dövriyyəsinin ümumi dəyəri 35,3 milyard dollar olub və burada ixracın 18,6 milyard dollar təşkil etməsi ticarət profisitinin qorunduğunu göstərir.

Azərbaycanın Çexiya ilə neft ticarəti həm ikitərəfli iqtisadi münasibətlərin güclənməsi, həm də regionun enerji inteqrasiyasında mühüm mərhələ kimi qiymətləndirilə bilər. Bu əməkdaşlıq yalnız xam neftin ixracı ilə məhdudlaşmır, həm də nəqliyyat, enerji təhlükəsizliyi və bərpa olunan enerji layihələri istiqamətində gələcək əməkdaşlıq üçün baza yaradır. Avropanın enerji keçidi prosesində Azərbaycanın sabit tərəfdaş imici iqtisadi diplomatiyanın mühüm elementinə çevrilməkdədir. Neft bazarlarında dalğalanmalar fonunda belə, Azərbaycan təchizat sabitliyini qorumaqla etibarlı ixracatçı reputasiyasını möhkəmləndirir.

Hazırkı tendensiyalar göstərir ki, enerji bazarlarında qiymət qeyri-sabitliyi qısa müddətli dövr üçün davam edə bilər, lakin Azərbaycanın ixrac coğrafiyasının genişliyi və infrastruktur üstünlükləri bu təsirləri yumşaldır. Neft hasilatı və nəqli sahəsində texnoloji modernləşmə, eyni zamanda yeni emal və enerji tranziti layihələrinin reallaşması gələcəkdə ixracın dəyər strukturunda sabit artımı təmin edə bilər. Bu mənada Çexiya istiqamətində ixrac yalnız cari ticarət faktı deyil, həm də Azərbaycanın enerji strategiyasının Avropa vektorunda davamlılıq elementidir.

Nuray,

Aznews.az